Siknal Tlangrai

Tulio ţihnung Tuluk lei tlangrai kong cu a si hraw lo. Tlangrai kong tu cu a si ve nain ţih a nun le nun lo tu cu careltu nawl. Uisih tlang i siknal a kai hnu hnu cu anmah Uisih lei lawng an zaw lo, an kan zawtpi. Uisih he aa pehtlaimi paoh an siknal nih a kan ţhathnem zawn, hna a kan hnawh zawn, a kan ţhangh chel, a kan lauter caan, a caan ah a kan nihter thulh, kan ing a puanter caan zong a um ve ţhiam. Cuticun siknal tlangrai he i zit lulh kan si.

Fale ih hlan i feibuk le vaiba terhhawh hi a ţha lo, phone chiah ziar i fale kha tuanphuang hna chimh, an lungthin a nuamhtertu bia le hla hna chimh le ngaihter i thlim hi a ţha, nulepa pi lawng feibuk le vaiba i nan i phum ahcun fale thinlung a riangvai lai, an thinlung a derthawm lai tiin chungkhar kong thiamsang nih cawnpiak lengmang kan si bu ah, kut maw mit maw thinlung dek sual kan phawt hnga. Fale nih chawnhmi tu hna i cheh riangmang in feibuk tarmi tu a herh he herh lo he aa dawh he dawh lo he ‘leih le khawment’ peknak hrawng i kan caan a hei dih tawn cio ning. Mit nih a celh ti lo vansan hnu i phone fim timh hrawngah phone hna ‘dur dur’ in a hong choi tawn thulh ve hoi, siknal tlangrai kan ti fom caan le hmun zong a tuak tawn lo.

Tianzan, sml 12 a ti deng cang. Ngapum sio dawh bang ka phone ‘dur dur’ khin a hong cawl. Ka von bih, ‘Za Tlir’ nih hlah maw ka sio a ei ti awk in a min cu a hong lang. Ka tlai hnga maw tlai lo, ka tlaih i kan i chawnh ahcun ka fale an i ţhang sual lai ti hrawng ka von i ruah ah, kan nu nih na tlaih ding le tlai zok a von ka ti. Elaw khah tiah, thawhpah in ka tlaih. Mileng khan lei ah ka von i tlikpi. A dai. A herhmi a si ahcun a ka chawnh ţhan ko lai tiin tlawmpal ka von hngah. A ka chawnh taktak. A herhmi a um bia maw asiloah a rit lung in dah a si hoi hnga ti hrawng ruahpah khin ka von tlaih.

“Ziah, zeitin a tlai cang ţung, nannih khuatelei chinchap?”
“A tlai khe ko, chim awk hngalh lo vansan ah kan von in auh ko hme cu, nan rian hna aa laklawh in kan in phawhhrawk sual hna dek maw?”
“Aw, ka tho laklawh ko cang cuh, von chim ko, na vansanmi cu?”
“Sang rilmal, zanriah khimka in kan nu he vaiba biaruahnak ah ca kan ţial kan ti le tutiang kan tuaitam kho ruam lo, kan ţial khawhmi hnihkhat zong kan nu a holh tamtuk ruangah maw zeidek an i nawnnok dih, anmah tein an lo thulh, kan meifar zong a dih cang lai hi, nangmah tu nih na von kan bawmhta a hau ko…”
“Zeibantuk vaiba biaruahnak, zeica dah ţial nan duhmi cu a si le?”

“Uisih lei i siknal a kai hnu cu, vaiba biaruahnak kurup (group) cu Zuet le Tahan hrawng Khrihfabu karh khin fawh a karh ve cu awh. Khoi, ‘Uisih Tlangchung Thawngthanhnak Kurup,’ ‘Kalawbal Uisih Kurup,’ ‘Kalawbal Uisih Mino Kurup,’ cucu tlang huap biaruahnak biapi deuh pawl. Cu hnu ah, ‘Uikheng Hrinsor Kurup,’ ‘Uikheng Kharitsian Felawsip Kurup,’ ‘Kalawbal Uikheng Kurup,’ ‘Kalawbal Uikheng Mino Kurup,’ ‘Uikheng Sia Komiţi Kurup,’ Uikheng Bawitlang Kurup,’ ‘Uikheng Rivaival Kurup,’ ‘Uikheng Khemhping Kurup’ hi vial hrawng hi a pipa deuh ka von char khawh mual.”

“A lala! na char khawh mual hmanh seikurang khat, cucu zeitin?”

“Aw ka von chimmi kurup ahhin a min cun kaa tel dih ngawt. Hi hrawnghrang i an caţialmi rel hi kannih khuate lei zapi ca ah cun a fawi lo ngai, zolo kawmhmun rel ruk tuk lio tluk khin kan rian a tam. Cung Irh pi len hnu mitţet pah lebang cun ka chei tawn lo le kan nu deuh hi ka relter tawn. Kurup carel i caan a dih le kan buai hi cu hei chia ko rih usih. Ca ţial von duh ve ko ahhin teh kan buai. Tlaang hnihkhat cuknak le ţialnak ahkhin kan mit a ra, kan kutdong bum ai tim.”

“Cucu, rel lo le ţial loin um awk a ţha lo maw aih?”

“Siknal chan ahcun hmaitonh in bia i ruah le i sik, i phomh a um ti lo hme cu aw. Bairuah duh ah vaiba, sik duh zong ah vaiba, bianek thlaih duh zongah vaiba, biachalh duh zong ah vaiba, ngahringdawi le ramvaih koko hmanh vaiba in hrih le i sawm a si cang. Meţing i sawm zong ahhin an inn te i va sawm nakin vaiba i sawm ahhin kan chuak deuh cio cu iai. Chuah lo ahcun vaiba kau le rel thiam lo i ruah lai phan cio a si cuh.”

“Khah, a tlaipah cang le U Tlir, hi lengluang nan kurup kong na ka sermon ahcun nan chiarkhuan nih a kan khuanphuat ţung lai. Na biahram i ‘kan van sang’ na timi tu kha von chim ko…”

“Aw aw aw, bia hi a par i von chok ahcun a bultan lai tiah fawh. Vei si ko cuh. A cunglei ka von chimmi kurup ah khin, caţial ka duh, cucu zei kan ti hnga, nang caţial thiam deuh le ningcang hngal deuh ah na von ka ţialpiak lai ka ti ko hme cu. Cu na ţialmi cu keimah na von ka kuat lai i, kurup i lanhter ning na von ka chimhchih te lai. Cuticun ka hei tongh hna lai ka ti.”

“Aa, mi tonghnak caţial hna fial cu aw, kei mi tongh ka hmang lo i ka thiam ţung lai lo.”

“Thiam lo ding a um lo, a bia cu keimah nih kaa thawh fom lai.”

“Zei kurup ah, aho dah tongh cu na duh le?”
“Aw hitihin luau.”

Pakhatnak: Uisih Tlangchung Thawngthanhnak Kurup
“Hi kurup hi tlangchung thawngthanhnak deuh a si. Biapi in Uisih va hi kan humzual lai kan ti. Hrudenh, bompuah, dainamu, ngafuanruh kan kham cu mu. Cucu, khuadang nih cun tlang biachahnak upat usih kan ti i, dai tein kan um, kan zulh dih ko. Saibual khua hi kham khawh an si bak lo. Uisih va cu Saibual kan ram in aa semmi a si, Pathian dah ti lo aho nih nawl nan kan neih kho lo, tiah nai ahkhan an Khrihfa upa Phun Cuh nih tlang biaruahnak ah ca a hun thlah. Cucu thak nawn in von leh ka duh i, na von ka ţialpiak lai.”

“Zeitindah ka ţial lai i cucu?”
“Ka duhnak ka von chim ko lai i, a tawinak le a pinhnak deuh in na rak tongh te lai. Hitihin…”

Saibual Khrihfa upa kawi Phun,
“Uisih va hi Saibual ram in aa semmi a si nain nanmah Saibual mifim pawl nih nan fimnak le nan thawnnak lianngan in nan sermi le nan puttermi a si lo ti cu nan fiang ko lai dah. Uisih tlang nih lungrual tein bia kan khiahmi nan zulh duh bak lomi hi Uisih tlang in chuah nan i timh bia maw, asiloah Natchaung na pule khua ah nan khuapi in peem nan i timh bia dah a si hnga? Cuti a si sual ko ahcun kan tlang biachah zei nan rel lo hi a poi theng lo. Uisih tlang in chuah zong nan i timh fawn lo, Natchaung na pule khua zong ah peem nan i timh hlei lo, kan tlang biachah zong zul hlei fawn hlah ti phun i khua nan ruah tu ahcun, tuah ding pakhatte lawng a taang. Cucu zeidah a si tiah, Uisih va hi nan ramchung lawngah luanter u, Uikheng ramchung a luh hlan deuh khin rak kham te uh, asiloah nan ram lei ah rak kirter ko ne uh…”
Upatnak seikurang khat he bawitlang Za Tlir.

+++

Pahnihnak: Uisih Sia Komiţi Kurup
“Aa, a tlai ngai cang ee…thaizan hna ah peh ko usih ca.”
“A tlai lawlaw ko cang hih ka nau. Hite cu a tawi ko lai. Hitihin a si lai…”

Phir Hnok pa,
“Tin Zi pa lo eitu sia hi zeitindah Za Tlir sia an si na ti khawh. Kei ka sia cu pichur pakhat lawng thingkawrong ka oih. A dang paohpaoh kawrong oih an um lo. Tin Zi pa lo an ei lio a hmutu Za Boih pa nih, an zapi nawn in nailon hring in thirkawrawng an i oih a ti. Nailon hring in thirkawrawng oihmi sia cu nangmah sia pei an si ko cu. Tin Zi pu lo eitu le kawrong an i oih dih ti a si fawn. Na hngal huaha na loin Za Tlir sia hrimhrim an si ko na hei ti. A si ne ah, kan sia nih maw nan sia kawrong i hlan riangmang in an va ei hnga. Ka bahutuhtah a tlawm tuk bia hna a si sual hnga maw, ka chuahka in nihin tiang ah ramtlong sia nih mi thil an hlan ti cu ka hngal bal bak lo. Tuanphungbia bang saram hi holh hei thiam in kawrong tehna zong cu hei i hlang tawn sual hmanh hna sehlaw, nannih chung sia rilmal nih cun an siang naisai fawn hnga lo. Zeicatiah saţil hi a ngeitu lung an pu ve ti a si cu iai…”
Upatnak he Kawi Tlir

“Um rih, Phir Hnok pa cu nan innpa pei a si ka ti?”
“Aw si rilmal hme teh.”
“Ziah cucu a inn te ah na va kal i na va chimh ko lo.”
“A ze, siknal chan kan ti fom nih, innlepa zong i lenkai le tappi ah biaruah a si ti fom lo cuh. Vaiba tu hi kan tappi le kan milengkhan ah a cang, vaiba i von i tongh hi di a riam khun cuh.”
“A dih ko cang lo maw?”

“A taang rilmal rih, Uikheng Khemhping Kurup zong hi von tongh hna ka duhnak an hlan cang, lo duahka riansuk saling peng i khemhping an kan tuahpi tawnmi hi von ti an hau cang rua ka ti. Voikhat hnih lawng zong si hlah, a kumchiar in a si. Kum khat an piantharmi hi kum hnihthum tal cu i rinhpah hna sehlaw a ţha hnga. Riansuk saling ah an kan tuahpi riangmang le a kai kho lo paoh, cu e kha e ti kan si, chiat an kan serh lo lawng (an lungchung cun an kan serh len lai). Cun, Kalawbal Uikheng Kurup zong ahhin cei nawn in von ţial ka duh fawn cuh. Ramthumnak kan fanau pawl hi, khua an dawtmi le an kan siaherhmi ahcun kan i lawm ko nain, a lang in an kan uk tuk deuh tawn. Vok an kan thahpiak ah kan i lawm ko. Nain, amah thengtheng nih rak that seh, anih nih hrem seh, a vaang cucu rak pe uh, cuticun chuang ulaw cuticun rak ei uh ti tiang khin tlangtlak an kan timh tawn. Tangka an kan kuat ah a phanh hlan in kan hmannak hal le awdit an kan timh…”

A bia dih dawh a si ti lo, von tanpah lo ahcun dei kan fawi.
“Aw nanmah bawitlang zong cu cazin tuah nan daithlan tukmi hi, cafung le catlap a um lo rumro ruangah cun a si lem hme maw. Nan tangka hmannak cazin von tuah ding ah nan ning a ţih bia maw, thuhnawhmi a lang sual lai ti nan phan ruang zongah si ve tawn sual maw aih. Liamcia thil ah zumh lo ding i nan rak umnak neh le nang a um tawn ruangah fawh, tangka kuat hlan in awdit an in duh hna hi a si lai cuh… khah tu zan ca ahcun a za cang lo maw, kan nupi le zong zaangfak an si cang ţung…”

“Aw von ţialter ka duhmi cu a um len rih nain, zeiti ţha nupile cu upat le dawt an hau khe cu teh. A cunglei ka chimmi pahnih bal cu thaizing ah von ka kua colh law ka duh. Biafang fonh le ţhen hna hi kannih lailei nih cun a nu le a pa si zong kan hngal lo. CACC rereng nih hin biafang hi fonh ding an ti maw ţhen ding an ti hme, kan hnu Peng Tu pu a thih lio ruakhumhnak ah CACC biafang fonh kong khi kan ceih hrulh le a ceih kho le thiam zong cu kan um lo cuh. A cheu nih a ţhen an ti, a cheu nih a fonh an ti. CACC nih hin a fonh maw a ţhen hme?”
“CACC nih a fonh le a ţhen tiin a um lo cuh. Zeidah kan fonh lai le zeidah kan ţhen lai ti kha ruah lengmang le ceih lengmang a si, ruah chung paoh le ceih chung paoh cu biafun khawh dawh in ai um ti lo ko hih. Ţhen lei a uarmi an um, fonh lei a tlaihchanmi um a si ve.”

“Ahote dah ţhen cu a uar, aho te dah fonh lei a uarmi cu nan si le …”
“Ţhen lei a uartu hi an tam, fonh lei a tlaihchantu hi kan pu Tu (Richard Zatu) tepawl khi an si.”
“Nangmah reng nih teh?”
“Kei zong fonh lei hi tha ka pe ve.”

“A tawngpah tawnmi tu nih hin fonh lei nan rak uar deuh ko rua hih. Aw, kan chuahka in nihin tiang ah phu le bu a ţhentertu le ţhen lei thape tawntu hi a tawngmi kan rak si bal khe lo hme cu…”

Vanţhat ti ko usih. A ţilifawn tangka dih dawh a si, a aw cat. A lang in von rawnpiak khawh a si ko nain, ka rawnpiak rih lai lo. A tlai cang pinah, biafang fonh le ţhen kong kan ceih komi rumro, bu ţhen he nawicawt a timh. Maak zau lo ahcun thil dangdang zong nawicawt vima sual kan fawi.

Joel Ling (March 2020 – Thinthang Mekazin ah a chuak cang mi a si)

Catialtu hnatlaknak in vun tarlangh than mi a si!