UN ah Kawlram Covo Buarnak An Caih; Report ah Chinmi Kong Tampi An Telh

0

Salai Bawi Lian Sang | 2020 September 15 – United Nations (UN) nih a voi 45nk caanhman tonpumnak an tuahmi 2020 September 14-October 2 kar ah Ramkomh Kawlram kong chimrelnak le caihhmainak an ngei. A hlei in, Rohingya Muslim le tlangcung miphun hna nih tonmi nuhrin covo buarnak kong ah United Nations High Commissioner for Human Rights (OHCHR) nih Office of the High Commissioner le Secretary-General sin ah cahmai 15 tluk a saumi report an chuahpi.

UN tonpumnak ah OHCHR nih Ramkomh Kawlram sin ah a tuah dingmi ah telmi cu kahdaihnak tuah colh i, Chin le Rakhine ramkulh ah a cangmi covo buarnak kong ah hlathlainak tuah in vawleicung zulhphung tang ah chuahpi in hmalaknak (zizutnak) tuah ding tiah a ti. 

Hi report ah a bik in Rohingya nih an tonmi harnak le covo buarnak kong an langter. Cun, Chin miphun nih AA le Kawl Ralkap kahdohnak ruang ah hartonnak le covo buarnak zong tampi an telh.

OHCHR nih a chuahpi mi report chung ah, 2020 April 7 ah Kawl Ralkap nih vanlawng hmang in Paletwa a kahnak ruang ah Chin miphun in minung 7 an thihnak le minung 7 hliamhma an tuarnak kong siseh, inn 8 a kanghnak kong le khuami vialte an tlikzamnak kong zong an telh.

Cun, 2020 thawk in thla 5 chung ah, Chin le Rakhine ramkulh ah nu le ngakchia telh in 137 an thi i, 386 hliamhma an tuar. Hi chung ah a thimi 25 cu Rohingya an si i, a dang cu Chin le Rakhine an si tiah UN OHCHR report nih a thanh.

Atu bantuk in, UN nih report a chuahmi chung ah Chin miphun kong a tampi a telnak kong he pehtlai in, CHRO in Salai Terah nih hitin the Chinland Post ah a chim. “Chin ramkulh ah nuhrin covo buarnak le a dangdang buaibainak a cangmi kong ah kan si khawh chung in kan khawmhsuat, Kawlca le Mirangca in kan tial.  Kan zung in Ramkip upadi (international law) a thiam mi nih an zoh. Cun, thla fatin te siseh, covo buarnak kong a cangmi he pehtlai in, caan hman te in Yangon, Bangkok le Geneva ah a um mi UN zung pawl he pehtlaihnak le thawng theihternak kan ngeih hna”.

Hi chung in a hlei an langhter mi ah, Ramkomh Kawlram in Rakhine ramkulh ah a ummi Rohingya Muslim an zamnak kum thum a tling cang nak kong le a dang miphun mitlawm-u hna an covo buarnak kong, a dangdang buaibaimi kong nihin ni tiang hmalak in biakhiah tuah khawh a si rih lo. Cu kong he pehtlai in, a voi 45nk United Nations Commission on Human Rights ah Commissioner Michelle Bachelet nih, “a ralai dingmi November 8 thimnak ah cozah a kai dingmi nih nuhrin covo a thanchonak ding kong ah biatak tein tuanvo lak khawh aa zuam a herh,” tiah a chim.

“Rakhine ramkulh le a dang tlangcung miphun umnak ah Kawl Ralkap nih nuhrin covo a buar hi thinphang le thihnung tak a si”.

Cun, Rohingya mi tampi nih an rak a tlikzamnak hi kum 3 a si cang. Cu covo buarnak kong le a buaimi kong ah daihnak a um kho rih lo. UN biakhiahnak in hi buaibainak le covo buarnak kong he pehtlai in rian khinhmi hlathlaitu bu Fact-Finding on Mission Myanmar (FFM) 2017 ah rak dirh a si. Cu nih cun, hlathlainak an tuahmi chung in Sept. 2018 le 2019 kum report pek nak ah Ramkomh Kawlram (Myanmar) cozah nih tuanvo a ngei tiah a langhter.

Asinain, nihin tiang ah a cozah lei kap in a tuanvolak in hmalaknak (zizutnak) a tuah kho rih lo. Kawlram chung ah atu lio buainak kong he pehtlai ralkap nih sual a tuahmi kong he pehtlai in, ram kip zulhphung ning in le vawleipi theih in hlathlainak felte in an tuah lo. Cucaah, a cozah le ramkip (international) bawm in hlathlainak tuah i sualtuahtu dantatnak a um a herhmi a si.

Cu a si lo ahcun, 2017 September lio tukdohnak (ne-me-sin-lin) ruang ah Kawl Ralkap an tuah sernak le ning cang lo an cawlcanghnak siseh, covo le nawl an buarnak vialte a lo tlau kho. Kawl Ralkap nih an raktukdoh ruang ah Rohingya cu 700,000 lengkai Bangladesh ram ah an rak zaam. Cun, nihin tiang Rakhine le Chin ramkulh ah a cang cuahmah mi Kawl Ralkap le AA kahdonak ruang ah covo buarnak a cang cuahmah.

Hi bantukin a cangmi buainak le covo buarnak a cang cuahmah mi kong ah Rohingya Muslim hna upadi ning lo in thah le nawn an tonmi hi felfai tein hmalaknak a um lo ahcun, hi hnu hmailei caan zong ah tlangcung miphun a dang nih an ton khawhmi a si i a karh kho mi zong a si. 

Nihin ah, Rohingya hna an umnak khua cu Ramkom Kawlram Map (mepung) chung in hnawh le hloh a si. An vawlei le umnak pawl min thlennak an tuah fawn. Hi an tuah sernak ruang ahhin, Rohingya ralzaam hna an khua kir thannak ah harnak a um kho tiah United Nations High Commissioner for Human Rights (OHCHR) report nih a langhter.

Cucaah, a ralaimi November thimnak ah Rohingya cu thimfung thlaknak nawl zong an ngei kho lo ding an si hi lungrawk a si ko tiah U Kyaw Moe Tun nih a chim i Commissioner Michelle Bachelet a chim ah bailehnak a tuah lo. Nain, U Kyaw Moe Tun nih cun International nih Ramkomh Kawlram kong fiang tein an theih khawhnak le Federal Ramkomh sernak ding ah kan bawm cio uh tiah RFA ah a chim.

“A cozah zong nih ramkip cozah he UN Facts Finding Mission dohhlatmi he fonh in rian tuan ding timhlamnak a um ko. Hi kong ah Ramkomh Kawlram lei zong in kan lung tling” tiah NLD thawngzamh nak lei lutlai Monywa Aung Shin nih a chim.

UN Fact-Finding Mission on Myanmar cu 2019 September ah an riantuannak a dih cangmi a si. UN FFM ruahnak peknak in, Independent Investigative Mechanism for Myanmar (IIMM) cu UN nih a dirh than hi, nihin tiang Kawlram ah covo buarnak a ummi hlathlainak a tuah cuahmah lio a si.#

Cc: OHCHR Report, Khin Maung Soe: RFA Burmese, September 15, 2020

About The Author

Na ruahning rak langhter ve.. (Leave a comment)

%d bloggers like this: