Zohchunh Awktlak Mon National Education School- Part (2)

0

Salai Mangpau

Mon National School hi 1972 kum ah Mon Pyithit Party nih an dirh mi a si. 1995 kum ralkap cozah (SLORC State Law and Order Restoration Council) he kahdaihnak min an rak thut. Cun 2012 kum Union Of Myanmar President U Thein Sein chan zong ah ramṭhen in ram pumpi huap tiang in kahdaihnak min a thu mi an si. Mon National School hna hi Mon Pyithit Party uknak hmun lawng siloin cozah uk mi hmun tiang in sianginn an dirh khawh. Mon National School cu umkal harnak hmun a um mi ca ah dirhmi a si nain hnu ah cun  Mon mipi nih Mon Naitonal School cu hmun tam deuh ah rak kan awnpiak ve uh  tiah an  nawl  hna caah  nihin sianginn  tam lakte an awn khawhnak a si.

1972 kum in Mon Pyithit Party nih rak dirh mi sianginn nihin tiang a dir peng khawh mi hi uar lo awk an ṭha lo i cawn phu taktak mi a si fawn. National School nih cun holh le ca nunphung  hrambunh in nuhrin  holh tein cacawn khawh a si. Cun cozah sianginn he pehtlainak a ngeih caah  fonh khawh mi cacawnnak phun zong a si. Tang 10 caminpuai zong phit khawhnak lam an ngeih caah an sianginn nih tang 10 an awn cun cozah Sianghleirun ah cacawnnak nawl an ngei.

MNEC nawlngeitu nih cun, “Mon National School dihlak (132) kan awn cang tiah a chim. Mah chung in Siangniamrun (113), Sianglairun (16) le Siangsangrun (3) le ( BHEEP-Bop Htaw Empowerment and Education Program) Post Ten sianginn (1) hna an si. Mon National School an umnak hmun cu Mon ram, Karen ram le Thaningthayi ram hna ah an um. Cun Cozah sianginn le MNEC komh in dirh mi mix School (92) an um.

1. Mon National Education School

Mon National School cu nuhrin holh hrambunh in dirh mi sianginn a si. Nihin ah MUCU in hramthawk mi a si. Mah MUCU ah cun nuhrin holh tein cacawnnak an ngei. Mon National School cu Siangniamrun in textbook kha Mon National School committee nih Mon ram sining he aa khat kho ding in cawnnak cauk an tuah. A bik in Mon ca in textbook le Mon History textbook an tuah. Kanan (Mathematics) Kawlca in cawn mi zong Mon ca in an leh. Tangcheu in tangli tiang Mon holh le ca in cawn a si. Siangniamrun cung lei ah Geography le History zong Mon ca in cawn a si.

Sianglairun ah Cozah lei Fimcawnnak Winci nih rikhiah mi  textbook  chungin cawn a si nain Kawlram History cu an cawng lo. Caminpuai zong ah an phit ter hna lo. Mon History textbook cawnmi cu caminpuai an phitter hna. Sianglairun ah holh phun 2 cawn mi (Bilingual Education) in ca an cawn. Sianglairun ah Kawlca in ca cawn a si ko nain  holh a thei lo mi ngakchia ca ah Mon holh in an chimhter hna. Cucaah Kawlca hi a pakhatnak a si ko nain nuhrin holh le ca hi a pahnihnak dirhhmun ah an um. Siangsangrun ah cozah textbook vialte in cawn a si ko nain nuhrin holh zong in ca an chimh chih hna. Siangsangrun ah Mon History le Mon Textbook cu cawn a si ti lo. Cozah caminpuai phit a si lai caah cozah textbook tu a ning in cawn a si.

Mon Holh, Ca Le Nunphung  Bu Cawlcanghnak

Mah holh, ca le nunphung hi Mon mipi ca ah a biapit ngai caah 1995 kum Mon Pyithit Party le Kawl ralkap cozah (SLORC State Law and Order Restoration Council) karlak kahdaihnak min thut lio ah Mon holh le ca in cacawnnak nawl ngeih khawhnak ding an rak telh chih. Mah cu a tanglei bantuk in a si.

  1. Mon ram chung um cozah sianginn ah Mon holh le ca in cacawnnak cu Minor subject ah telhpiak ding
  2. Mon ram chung um cozah sianginn a thar onnak le Mon ram khuate kip ah fimcawnnak a phunphun thar chuah ding le mah sianginn kip ah Saya bawmtu chiahpiak ding
  3. Mon ram chung a ṭhangcho rih lo mi khua ah Mon National School dirhnak ah cozah lei in bawmhnak pek ding
  4. Mon Phungki hna cu cozah bawmhnak in Buddah biaknak caminpuai phit tikah Mon holh le ca in phitnak nawl onhpiak ding pawl a rak i tel i cozah lei zong nih hnatlaknak a ngei ve.

Camepuai

Mon National School caminpuai phit dan hi cozah sianginn caminpuai phit dan he aa khat. Tangli caminpuai cu Mon National School pawl nih cozah (Myo-Ne) peng pi question phit ti lo in anmah National School question tu phitter a si.A ruang cu tangli tiang ah nuhrin holh le ca in cacawnnak (Mother tongue Based Education System) an ngeih caah a si. Sianglairun ah tangriat  caminpuai ah Kawl History phit ti lo in Mon History an phitter hna. Siangngakchia sungh le awn  rikhiah piaknak ah Mon textbook in a awn lawng ah caminpuai awn a si. Siangsangrun caminpuai phitnak hmun cu Mon ram Ye peng le Karen ram Kyarinn Seikkyi peng hna ah phitter an si.

Mon National School Hruaining Phung Le Lam

Mon National School hna cu Mon National School Committee (Center) nih hruaining ser mi le Mon Education zung District le peng in hruaimi bu an si. Mon National Education a tlaihchan mi paoh nih mah le khua le ram cio in i tel khawh a si. Fimcawnnak he aa pehtlai mi thilri zong committee theihter in bawmhnak pek khawh a si.

Tangka Kawlhawlnak

Mon National School le zung rianṭuannak ah NGOs le INGO lei in bawmhnak 65% le Mon mipi lei in 35% bawmhnak a ngei kho tiah (2016 kum December seminar thawngthanhnak) in theih khawh a si. Ram chung/ram leng in bawmhnak zong an cohlan i bawmtu zong an ngei. Mon Phithit Party nih contribution in 2% cu Mon National Party nih pek ding le mah chung in 2% budget cu Mon National Education Committee nih tangka a khonpiak. Tahchunhnak ah Saya/mah thlahlawh cu MNEC center nih (40,000) kyat lawng an pek khawh a si ahcun mi 25 tel mi Education committee biakhiahnak nih a tlawmbik (70,000) kyat pek siseh tiah biakhiahnak nawl a ngei.

Peng kip National School budget committee an ngei. MNEC saya/mah rianṭuan mi (807) ca ah thlahlawh khanpiak a si. Adang fund kawlnak ah Tanphuzayet peng  ah innsaknak thilri dawr zong an tuah. Cun Anndin khua ahcun Mon National school fund ca ah thlakhat 500 cio innkip nih an pek caah kumkhat ah (2,000,000) an hmuh. Mah tangka hmuhmi in thlakhat ah saya/mah kyat 3,0000 an pek khawh ve i center bawmhnak he cun thlakhat  kyat 75,000 an hmuh. Cun mah Andin khua nih kum khat ah facanghum in (100) lengmang an pek. Mah facanghum pawl cu saya/mah 18 an pek hna.

Saya/mah Pumpak Thiamnak Le Rianpeknak Kong

Mon National School ah cachimtu saya/mah riankong he pehtlai in phung 2 a um. Pakhatnak phung cu cozah he kahdaihnak minthut hlan meeting biaceihnak ah tang 8,9 tiang ca a rak cawng bal  mi cu saya/mah rianpek a rak si. Pahnihnak phung cu 1995 kum Mon Pyithit Party le cozah kahdaihnak minthut hnu cun Siangniamrun cachimtu ding cu tang 10 tiang le tang 10 awng/degree a ngei mi a si lai tiah an ti. Capacity Building ahcun MNEC nih training a pek hna lai.

Mon National School ah cachim rian a ṭuanmi hna saya hna cu mah tik kum tiang rianṭuan ding ti rikhiah piak an i harh ngai. Cheukhat cu kum 30 tiang rianṭuan cangmi zong an um. A tlawm cem kum 1 tal ṭuan a hau. Post-ten sianginn dih mi  nih Mon National School ah cachimh kum 2 tiang a ṭuan lai ti a si. Ṭuan lo ngah lo phun a si.

Post-Ten Education

Post-ten education (Phauh-thaw Education Programme) cu OSI education bawmhnak in 2001-2002 kum in hramthawk a si. Sianginn onnak kum 3 hnu in school fund an ngeih ti lo caah caankhat an rak i din. Cu hnu 2005-2006 kum in AJWS bawmhnak in sianginn an on ṭhan. 2008 kum in nihin tiang Thai ram hrambunh World Education nih a bawmh. MNEC nih Mon miphun hna cozah Education University ah ca a cawng kho lo mi ca ah Post-ten education cu dirhmi a si. Mon National School in tang 10 awng mi le Post-ten sianginn lutnak caminpuai a awng mi nih Post-ten sianginn kai khawh a si. An cawnmi subject chung in English (4) Skills ah 70% cawnnak le computer, Project hruaining le Social Sciences pawl an cawn.

Cun Post-ten in tang 10 awng mi cu English cacawnnak sianginn an ngei. Mah cu English kum 2 cawn ding a si.A bik in kumkhatnak cu Mon saya/mah nih ca an chimh hna. Kum hnihnak ah ramdang saya he komh in chimh a si. An qualify ahcun Scholarship soknak in ramdang ah cacawn khawhnak lam a um. Post-ten in sianginn a rak kai bal mi nih cun Post-ten sianginn ah a tlawncem kum 2 saya rianṭuan a hau ti a si.

About The Author

Na ruahning rak langhter ve.. (Leave a comment)

%d bloggers like this: