CABUAI CUNG RAL TUK––KAN HERHMI HRUAITU

0

The Chinland Post| 2019 February 11| Thaizing (12 February) cu “Union Day” asi lai. 1947 Ponglong Conference lioah hruaitu dang cu dai tein an to hna––Chin hruaitu hi an daibik, an ti. Tlangmi covo Bogyoke Aung San awlokchong lakin a dettu le nortu hi Sao Shwe Thaike (Shan) le Duwa Zau Lun (Kachin) an si.

Hi lioah Bogyoke Aung San cu ralbawi ngan asi; Chief Minister (Burma Proper) asi; a huham a lian; a min a thang; a laar tuk i, rammi nih vanmi zoh khin an rak zoh, dengteo in a mit hmanh an zoh ngam lo lio caan kha asi. Nain, tlangmi hruaitu pahnih nih cun hehchet tiah an dir-onh ve; an det ve; an chimrel ve––”hoh-keh, Bogyoke!” an ti menmen lo.

Tikah chikkhat cu Bogyoke Aung San cu a dang a khar; a lung a rawk ngai i, a riahbuk ah lodiam a zaam, Rangoon kir dingah a hnuzul Bo Htun Hla kha vanlawng a cahter i kir colh aa tim. Khuaci an mui; ram pumpi an thang dih colh. Nain, tlang an vun tlak zok than hna i, lungfim patlingpi cu si hna kaw a donghnak ah an irem kho tthan; a thaizing ah Panglong hnatlaknak cu minsen an thut i tuni “Union of Burma” hi aa hun sem.

Cuni 12 February cu “Union Day” kan hun ti. Tuhi kan cozah nih a kan ulhpi cuahmah.
Hilio caan hruaitu hna cabuaicung ral an itukning hmanthlak hi tutan hun cuanhta ka duh.

An miphun kongcun “rul” bang an fim i an iralring; det le inor cancun “cakei” bang an ral a tha; Bogyoke Aung San zong nih awltalek in bia a kamh hna lo bantukin tlangmi upa hna zong nih awltalek in an thum ve lo. Khuaci an mui, an bia a sang. Nain, irem khawh hnucun “thuro” bang an neem than. Rawl an dumti i lunglawm tein min cu an thut.
SST cu Kawlram President hmasabik le DZL cu Kachin Vuanci an hun si. Kawlram a thancho nakhnga thazaang an hun chuahti than. Lai ralkap zong nih rampi a kuaihmal nakhnga lo Insein Ral ah nunnak tampi thapin Union cu kan rak dirkamh ve. “Union Spirit” timi hi cucu asi.

Nain, Panglong biatiam cu Bogyoke Aung San thih hnuah Kawl hruaitu nih an rawi i an let caah tuni ahcun tlangcungmi ral kan tho dih tthan. Cucaah Panglong hnatlaknak tlamtlinh upat hleng tung loin ropui ngangin le lenglei zohdawh ngangin “Union Day” an kan lawmhpi tawnmi hi cu cite phulhlo voksahang bantuk––thawtnak le alnak ngei lo; din tikah a rak sa ziar i, lei a kang khomi bantuk asi.

Cabuai cung ral ituk lioah kanmah chungah iralrin ding zong hi a um ve.

1947 Attlee-Aung San (London Talk) ah Shan sawbua nih “Aung San nih tlangmi ai a kan awh kho lo; kan kong chimnak nawl zong a ngei lo” tiah Mirang cozah sinah thilhri an rak tuk. Hihi a dikmi bia a rak si.

Nain, Shan ramkhelbu pakhat nih Tawnggyi ah mi 2000 leng a pumh zok hna i, “Shan sawbua cu 33 long an si; Shan mipi nih Aung San le a hawi rual kha za in za kan dirkamh hna” tiah thilri cu London leiah an hei tuk than ve. (Source: Pe Khin, Ko Twe Pin Lon, P-36). Ticun anmah le anmah an kehleng an rak iphelh hna.

1961 Tawngyi Conference ah tlangmi kanpa le nih 1947 phunghram cu federal phung dik takin remh than dingin khua an khan. Palai 226 le biangaitu 104 an kai. Kawlmi an sawm hna lo. Hi lioah Chin Vunci le Karen upa Aye Soe Myint cu Kawl hruaitu U Nu leiah an rak tang hna i tlangmi kan pa le cu heh tiah an al hna. Chin Vuanci nih “Federal phung diktak in kan dirh cun Chinmi caah a har lai, Kachin zong an har lai” ti tiang in a rak ti hna. (Source: Sai Aung Tun – History of Shan State, P-413). Ticun tlangmi upa karah a dilna le a satna in an rak um.

2008 phunghram referendum lioah fakpi in tlangmi nih doh a rak si. Vote-No campaign hohat asi. Lairam pumpuluk cawl asi ve. Ti khawh tawkin ka rak cawl len ve. Hilio ah “something is better than nothing; zero nakin one a tha deuh” tbk. auhla in tlangram ah 2008 phunghram pom dingin campaign aa chawkmi Laimi upa an rak um len hna.

Cuticun tlangmi hi zawng parathlei in kan thlei caan hi a voi a tlawmte lo. Tikah kan hmual hna hi a fak kho tawn lo i, Kawl nih an kan neek le zei an kan rel lo phah hna hi asi lengmang.

Kan rau lai lo. 21st century Panglong Conference zongah Kawl hruaitu leiah kut a thlirmi an um te ko lai. Nai Kachin a kah zongah Kawl hruaitu hna hliahkhuh in aa lami tlangmi an um ko lai. “Zawng lakah ngaukang” timi pupa bia a um; zultu 12 lakah Judas Iscariot a hun chuak ko; ngate fuan lioah utlak le rul zong an chuak ve––khuaruahhar awk cu asi lo. Asinain, cu bantuk an chuah tikah ralrin ngai kha kan hau; zohsawh loin zatlang in doi colh lengmang kha a herh.

Ramkhel cabuai ah Kawl hruaitu le tlangmi hruaitu hna ral ituk le idet caan hi 1947 Panglong Shan ramah voikhat; 1962 Federal Seminar Yangon ah voihnih; atu 21st century Panglong Naypyidaw ah kum 54 hnuah voithum a hun si. Kan itei hna lo; bia a dih lo caah cabuaicung kan vun phan tthan lengmang.

Voikhat tengh ahcun thawh khawh asi ti lai lo; zungzal tei thai asi hnga; cucaah ral aa tumi hi kan hun biapi tuk.
Tulio ahcun “Mirang le Kawl” an si caah an rum an fim ko lai tiah zenhnak a ngei colhmi lungthin; an lianhnak le ngannak hna bochan a hmangmi lungput phun khi kan herh lo––ral an tei lai lo.

Bawifa le milian hrinsor–––”Gandhi le Aung San” hrinsor hna asi caah thi dengin uar colh hna a hmangmi phun zong kan herh hna lo––ral an tei lai lo.

Kawl hruaitu an si caah an bia zong al ngam hlah; a dik lomi an tuah zongah “hoh-keh”; an hmai phak pohah hei mirh piak; vun zoh deuhah tanglei kun colh; “dir tiah dir, hnawm rut tiah hnawm ruh” aa timmi phun zong kan herh hna lo––ral an tei lai lo.

Tulio kum 50 ah voikhat a cangmi cabuaicung raldoh lio caan ahcun hlan Sao Shwe Thaike le Duwa Zau Lon bang Bogyoke Aung San zong tih loin a det ngammi le a al ngammi phun kha kan herh hna.

Kawl ralkap nih tlangmi a kah lioah Hluttaw chungah dai tein um kho loin raltha ngai in tlangmi kong a dirpi ngammi Arakan MP U Hlah Saw bantuk hna khi kan herh.

U Nu le DASSK sinah tlangko fiangko in tlangmi dirhmun raltha ngai in a rak al ngamtu Tawnggyi U Htun Myint bantuk hna kha kan herh.

“Kawl biaknak rampi biaknak ah nan ser hi ka hnasen a tla lo” tiah Parliament ah a dir ngammi; “CND nan hrawh cun Hrang Nawl a hna a tla lo tiah roca ah tial uh” tiah miphun a dirkamhmi le ral tiang a hraang ngammi Pu Hrang Nawl bantuk hna kha kan herh lio caan te a hun si.

Ram le vawlei miphun kong ahcun “rul” bang a fimmi; idet le inor cancun “cakei” bang a ral a thami; irem khawh hnucun “thuro” bang a nun a neemmi hruaitu kha kan herh.

Cu bantuk hruaitu nih ral an kan tukpi longah kan ral hi kan tei khawh te lai. “Union Day” hi a muru sullam (essence) ngei tein kan ulh khawh te hna lai.

Kan herhmi hruaitu phun hi Bawipa nih a kan thlak ko lai tiah ruahchannak cu ka ngei. Ral kan tei ko lai.

Biakilh: Hi cabia cu Salai Van Lian Thang nih 2017 kum February 11 ah a facebook cahmai ah a rak tarmi kha amah hnatlaknak in zapi sin ah kan rak thanh thanmi a si.

About The Author

Na ruahning rak langhter ve.. (Leave a comment)

%d bloggers like this: