Zeiruang Ahdah Pu Chan Fiang Rian Dinh Ding In An Ti?
The Chinland Post| 2018 April 4| Atulio ah, Chin ramkulh khualipi ah thinphang in a hun lumsa ngaimi innkangh, motor le motor-cycle i pah, tbk. lakah Kawl titioh puai hi a thlite in ceihphai ngaimi pakhat ah aa tel. Hi kong ah langhanpi in cawlcanghnak ngaingai a um lo. Nain, CHRO le PACE thithruainak in Hakha hrambunh riantuanbu (CSO/CBOs) cheukhat le pumpak nih min an thut hnu ah cozah sin ah an duhnak an langhternmi pakhat cu a um. A dang cu, Hakha peng uktu simi Pu Chan Fiang nih Chin ramkulh cozah meeting tuahnak le Online cung ah Kawl Titioh Puai kong a duhlonak a langhtermi kan hmuh khawhmi vial khi a si.
A tam deuh cu lungthin chung ah an i uam. An chimrel ngam lo. A bik in, cozah riantuantu cheukhat cu an duhlo bu in tuah a hauh ruang ah an tuah. An pule an tih, an bawile an tih hna ruang ah bia al ngamlo in lungthin ah i uam bu tein Kawl titioh puai caah laam an cawng. Timhtuahnak an ngei cuahmah.
A cozah kan ton tikah, hramhram in kan fial hna lo. Amah duh te in an laammi a si ko. Hramhram a silo timi hi an chim bikmi a si. A bik in Chin ramkulh cozah bu ah Minister cheukhat cu hi kong ah kannih kan i tello, kei ka tello tiah an ti. Asiloah, keimah pumpak in cun ka duh bak lo, ka doh bakmi a si kha tiah a chimmi zong an um. Cozah riantuantu le Minister chung lila in Sayamakyi Rev. A Hlawn Tial a hlammi an um. Rev. A. Hlawn Tial bantuk in a chimrel ngammi ahohmanh kan um lo hlah maw tiah an ti.
Cun, cozah lila nih Biaknak riantuantu upa pawl an biapi, biaknak riantuantu nih fakpi in an chim ding a si an ti. Culawng hlah, Zatlang bu simi CSO/CBOs pawl hrimhrim fakpi in nan cawl ding a si. Kannih a chung in zei ngaingai kan tuah kho lo hih tiah a timi Minister zong an um fawn. Ruah awk a um! Ahodah nawlngeitu a si? Aho nih dah Krihfa simi, Chin ramkulh khualipi ah cozah riantuantu hna Kawl Titoih Puai ah hramhram in Laam fial lo ding ahhin nawl a ngeih taktak kun hnga?
Chin ramkulh cozah Chief Minister nihhin nawl a ngei taktak hnga lo maw? Kawl lei in rak thlahmi Cozah riantuantu hna hi maw an tih tuk hna hnga? Ramkulh cozah lubik a si ko mi nih, aho khi dah a va tih hnga timi ruah awk ngaingai a um. Khuaruahhar a si chinchin mi cu, Minister pakhat Kawl titioh puai cu mitam-u nunphung a si caah, cozah nih tuah ding ah tuanvo a ngei ti a chimmi hi a si. A taktak ngaingai ahcun, Democracy ram ahcun, mitam-u duhnak in hruaimi phung a si ko nain, mitlawm-u nunphung le sining tukha humhim le kilven ding ah a si deuh.
Kannih kan ram ahcun, a lingtalet in a um ko rua. Mitlawm-u nunphung le sining humhimlo in mitam-u nunphung le sining tu humhim a hau. Khuaruahhar cu a si ko! Ramkulh cozah minister cheukhat an timi, anmah lungtho tein laam an i thawhmi a si ko. Anmah lungtho te in aa timmi an si ko. Kan hnek hna lo an timi kong ah, Chin ramkulh cozah zung ah zung riantuantu simi ngaknu cheukhat cu zung riantuan lo in laam an rak cawnter hna. Cucu, cozah upa nih hramhram in an in Laamter hna maw tiah hal ahcun, zeitindah an chim ngam rua hnga. An chim ngamlo le an rel ngamlo caah ahcun pei Laam cu an cawn fom cu.
Laam cawngmi lak ah, a dawh ngaimi a min le naite ah a tuahmi hun chim ahcun, mizapi nih hun theih colh dingmi pakhat khi zeitin si timi kan hun hal tik ah, zei ngaingai a chim ngam lo. A chim duh lo. Asinain, zei tal kan tuah ti khawhmi a um hnga maw? Kannih zong nanmah lei dawh kan dir cuh! Nan duhnak le duhlonak te khi tiah, phundang deuh in hun hal ahcun, lungfak ngai in, lungthin kekkuai ngai in rak tuarmi cu a hun chim thluahmah. A zei ruang ahcun hen, Kawl titioh puai ahcun va laam le va kuih cu kan duh tuk hringhran rua hnga i! Kanmah tein cun zei ruang ahkhin dah kan i thim hnga. Hei ruat chunh law, an kaa in cun, kan in phuah hna lai, asiloah, nan rian a kai ti lai lo timi cu an chim lo nain Bawi nih a kuattang ummi rian a fial tikah tuahlo in um ahcun, zeidah a cang lai timi cu chim hau lo in nan theih dihmi a si ko cuta tiah lungsu ngai khin a hun chim.
Cuti a chimpah cun, kanmah bantuk cozah riantuantu sawhsawh nan kan halmi nak in cun, Chin ramkulh cozah lei nih, ‘Laam phunkhat na chuahpi khawhlo i, Kawi titioh puai ah na tel duhlo ding a si ahcun, na rian in chuak an timi Hakha penguk bawi Pu Chan Fiang khi bia va ruah ulaw tha deuh hnga lo maw? Zei si poah ah, nan kan dirpi caah kan i lawm. Cozah zunghmai ah hi bantuk i ceih zong hi a nuam lo, thinphang a si timi mithmai he khin Laam cawnnak in a hawile he an tin.
Rian dinh ding in cozah nih an in ti cu si maw tiah Pu Chan Fiang, Hakha penguk bawi cu kan hei hal tikah, aih! kha bang hna kha maw thawngthanhca ah tial lai cilaw a hun ka ti colh. A zung chung kan hun luh pah ahkhin, keimah sin in maw meeting biakhiahnak hna lak i tim lai ucilaw tiah a hun kan del pah. Asilo, ramkulh cozah zungpi in kan theihmi kong siseh, nangmah pumpak na tonmi kong hun halta kan in duh i a si ko. Pu Chan Fiang rian i din seh tiah ramkulh cozah in GAD lutlai Nay Htun Aung (?) nih a ti timi cu a si taktak maw? Cuti zong cun a si lo! Hakha ah tuah dingmi Kawl titioh puai ah na zung riantuantu silo ah, nangmah department (htan-nah) tang in Laam phun khat na rak chuahpi khawhlo ding a si ahcun, na si khawhlonak ca in rak tial an ka timi a si. Cun, ca in ka tial kho lo, meeting chung ah pei, kannih cu kan laam kho lo. Kan i tel kholo tiah ka ti ko cang kha tiah ka leh.
Nangmah hlan tuanmi poahpoah nih laam phunkhat an i tim kho ko nain ziah nang na ti khawh lo. Na rian na tei lo ahcun dinhnak ca rak tial ko hen tiah an in ti cu tah a si maw. An ka ti le tilomi kong ahkhan hei chia ko law, hi Kawl titoih puai kongkau ahhin ka timi hna cu, zeitinhmanh in ka tel kho lo. Ka riantuantu zong ka fial kho hna lo. Keimah hlan riantuantu he zong ka tahchun hlah uh. Ka dang! Hakha ka phanh hlan in khuami nih an ka ruahchanmi a um. Zeidah thlennak a chuahpi lai timi an ka bawh. Cucu, midang he ka lawh sawhsawh ve ko i, an tuah tawn ning in ka tuah ve a si ahcun, ka miphun nih ka rian ah an ka dirpi duh ti lai lo.
Cucaah, cozah nih zungkhar tiah a timi a si ko caah, kaa thlak kho lo. Ka tel kho lo. Cun, keimah nihhin, ka zung riantuan pawl hi ka pumhnak ka biakinn ah rian tuanter hna ning law, i pumhter hna ning law a hman lomi a si. Cun, Chin ramkulh cozah zong nih, Christmas tuahnak kong le a dangdang kong ah a thlak a herh lo, cun a thlak lo bantuk in, hi bantuk Kawl puai zong ahhin i thlak a herh lo. Cozah rian a silo mi kong ah, Chin ramkulh cozah nih cozah zungpi ah meeting auh zong a hau lo, a herhlomi a si. Cucaah, atu kong ah, cozah rian cu cozah rian a si ko! Kan i thlak a herh lo. Cucun, keimah pumpak in ka chim ahcun, Kawlpa nih a uk lio, Laimi lila mi cheukhat nih an hruai ning le keimah hruai ning a lo lai lo ka ti hna.
“Hakha peng uknak ah ka rian ka tei lo si ahcun, ka dinhter uh! Asinain, Kawl titoih puai i, Laam phun khat ka chuahpi duhlo, ka chuahpi khawhlo ruang ahhin ka rian in kaa dinhnak ding a lam a um lo. Ka rian simi cozah rian le Kawl titioh puai aa dang ko tiah ka ti hna. Nain, nihin zing tiang hi, Laam phun khat chuahpi ding an ka ti, Telephone an hun ka chawnh theo. Na si khawhlonak ca in hun tial an ka ti theo, nain ka tial hlei lai lo. Ka ti hlei lai lo! Hi ruang ah ka rian zong an ka chuah kho fawn lai lo” tiah a lungummi cu fiangphut in a hun kan chim.
A ngaingai tiah cun, Kawlram cozah le International Labour Organization (ILO) nih hnatlaknak ngeihmi hramhram riantuanter lo ding timi ILO Forced Labour Convention, 1930 (No. 29) ah ahohmanh hramhram in an duhlomi tuahter lo ding timi hnatlaknak an ngeih cangmi a um. Cucu, pumpak kha hramhram in asiloah, thihphaihnak in a fial ahcun, cucu ILO le cozah hnatlaknak ning in cozah nih sual a tuah a si. Covo a buar a si! Cucu cherhchan in, tutan Chin ramkulh khualipi Hakha ah tuah dingmi Kawl titoih puai ah hramhram a cozah riantuantu nan fialnak hna lo ding mizapi aiawh in theihternak kan rak in tuah hna tiah CHRO le PACE thithruainak in an tuah zong cu a si. A um kho vemi cu, a laamtu pumpak pakhat nih amah lungtho tein a tuahmi le a cawlcangh dingmi a si ahcun, chim ding a um hnga lo! Nain, pumpak nih duhlo bu le fial chom in a si ko ahcun….
Hika ah “CHRO Le PACE Thithruainak In Titoih Puai Ah Cozah Riantuantu Hramhram In Laam Terlo Ding In Ca An Pek” timi tlangtar in thawngpang kan tialmi link relchap khawh a si.
About The Author
