1003 Nih Duhlonak Langhternak Min An Thut: Pu. Ral Hmung Certual Ah Shopping Mall Le Hotel Sak Ding Timhtuahmi Ah Mipi An Lung A Tling Lo

0

by Salai Van Cung Lian| The Chinland Post | 2020 January 30|  Hakha khuami mino pawl tampi le khuanu khuapa tampi nih Pu. Ral Hmung Certual thengte ah shopping mall le hotel sak ding an lung a tling lo. A luan cia caan tlawmpal ah Hakha mino tonnak kan ngei tikah kan dihlak ngawt in sipin timhtuahnak cungah kan lung a tling lo, timi fiang tein theih a si. Hakha mino cheukhat tawrelnak in tuahmi duhlonak langhternak min thutnak zongah minung 1003 nih min an thut.

Hakha khuathar ah a ummi Pu. Ral Hmung Certual ah Shopping Mall kan sak ahcun zeibantuk thathnemnak dah a chuahpi lai, timi cungah ruahnak tampi a chuak. Hi timhtuahnak kong he pehtlai in The Chinland Post in Salai Elishma nih Hakha Khuathar Khuabawi Pu. Ram Lian biaruahnak a ngeih. Pu. Ram Lian nih “Khuathar mipi nih kan hnatlak cang mi kha, a dangdang a hngalh setsai lo mi nih Khuathar hi rak ngei hna sehlaw an mah ko khi ram thanchonak ah a fimbik le a sang bik zong khi va si hnasehlaw kan kherhhlai tluk an kherh hlai lo….zapi nih hnatlakpi mi a si” tiah a chim. “Pu. Ral Hmun Certual hi Khuathar ta a si lo, fimcawnnak lei zung ta  a si,” timi zong a chim chap. Nain naite ah Hakha khuathar mino pawl nih Pu. Ral Hmung Certual ah shopping mall sak ding kong ah an lung a tling lonak an langhter ve.

Cu pin ah Pu Ram Lian nih hi shopping mall le hotel saknak nih zeibantuk thathnemnak dah a chuah pi lai, timi kong biaruahnak ah fiang tein chim relnak zong a ngei ve lo.

Cu pin ah Pu. Ram Lian nih “kan kherhhlai tluk an kherh hlai lo,” tiah a chim nain zeibantuk kong dah an kherhhlai timi a chim lo pinah hika Pu. Ral Hmung Certual ah shopping mall sak ahcun “Social Impact,” “Economic Impact,” le “Evironmental Impact” kong an kherhhlai le kherhhlai lo a langhter fawn lo. Hi kong hna hi an kherhhlai lai, tiah ka zumh fawn lo. Kherhhlainak an tuah ko i a cunglei langhtermi thil pathum pawl an kherhhlai chih tung lo ahcun cubantuk kherhhlainak cu kherhhlainak, tiah auh phu hmanh a si lem lo.

Pu. Ram Lian a chimmi tha tein zohfel ahcun a dik lomi thawngpang tete a chimmi a um pin ah a chimmi lila ah amah le mah aa pialkalhmi tete zong a um. Zeiruangah dah hi Pu. Ral Hmung Certual hi Hakha Khuathar ta a si lo ahcun Pu. Ram Lian nihhin Khuathar mipi nih kan hnatlak cangmi a si, tiah a chim hnga? Zeiruangah dah Hakha Khuathar nih an hnatlakpi ko ahcun Hakha Khuathar mino pawl nih duhlonak cu an langhter kun hnga? Zapi nih hnatlakpi mi a si, tiah a chim rih. Zeitikah zapi hnatlaknak cu an lak hnga? Zapi hnatlaknak an lak bal lo, tiah ka theih.

Pu. Ram Lian chimmi ah a hmaan lomi pakhat a um rih mi cu Hakha Khuanu Khuapa nih Aung San Suu Kyi a rak tlung lio ah Pu. Ral Hmung Certual ah Shopping Mall sak ding kan hal i a tha tuk, tiah Suu Kyi nih a leh hna, a timi hi a si. An hal lio ah keimah pumpak zong ka um ve. Pu. Ral Hmung Certual timi thengte ah shopping mall kan sak lai, timi khuanu khuapa nih an langhter lomi a si. Cupin ah, hi kong ah Suu Kyi nih a tha le tha lo kong a chimnak in a leh bak hna lo.

Pu. Ral Hmung Certual ah shopping mall kan sak lai, tiah timhtuahnak an ngei hnu tlawmpal ah hotel zong sak chih a si lai, timi Pu. Ngun Vung sin in theih a si. Pu. Ngun Vung zong nih Certual cu tlanglei deuh ah kan sak chih thiamthiam lai, tiah a rak chim ve. Nain, Pu. Ram Lian bantukin Pu. Ngun Vung zong nih hibantuk in shopping mall le hotel saknak nih mipi caah zeibantuk thathnemnak dah a chuahpi lai, timi fiang tein chimrelnak a ngei ve lo.

Ral Hmung Certual Thengte Ah Shopping Mall Le Hotel Saknak Nih Zeibantuk Thathnemnak Dah A Chuapi Lai?

Nain keimah pumpak in mi tampi he biaruahnak ka ngei tikah shopping mall le hotel sak ahcun zeibantuk thathnemnak dah mipi caah a um lai, timi minung cheukhat an ruahnak ka khawmhmi a um. Cheukhat cu a tanglei ah ka langhter i keimah pumpak in cuanhnak (analysis) zong ka langhter chih.

Pakhatnak ah, shopping mall le hotel saknak thawngin mino caah rian tam deuh a um lai, timi hi a si. Cucu al awk a tha lo. Rian tam deuh a um ko lai. Nain a fiangmi cu hibantuk Chawdawr Ngan (Shopping Mall) nihhin Hakha ah zuamcawhtu a ngei lai lo. Amah Chawdaw Ngan pakhat ah tangka tam deuh a lut lai. Hakah um dawr fa tete pawl cu kum tlawmpal hnu ah an income a tum thluahmah ve lai. Cucaah, hibantuk shopping mall le hotel nih rian a sermi a um lai nain Hakha dawr fa tete a ngeimi nih an sunghmi tangka hi a let tampi in a tam deuh kho. Cutin a si ahcun shopping mall nih miaknak nakin sunghnak a chuahpi deuh lai, kan ti khawh.

Pahnihnak, chawdawr ngan (shopping mall) chung ahcun pei Hakha dawr ngei pawl tampi an ithial ve lai cu, tihi tampi nih an chim ve kho men. Hitin a si ko hmanh ah shopping mall a ummi hi dawr fa tete pawl caah cun zuamcawhtu ngan tuk a si thiamthiam lai, tihi al-awk tha tuk ah ka ruat lem lo. Keimah pumpak hmuhning ahcun shopping mall pawl a ummi nakin a um lomi ka duh deuh, aruang cu thanchonnak lei tlukruan deuh in a um kho deuh lai.

Pathumnak, chawdawr ngan (shopping mall) sak ahcun sipin ah ngunkhuai (tax) a tomtom in a lut lai i sipin nih rian tam deuh a tuan kho lai, tihi hmuhning hi a si. Cucu a hmaan tuk. Sipin nih fak deuh in rian a tuan khawhnak nakhnga caah tangka tam deuh a herh. Nain ngunkhua cu ziah dawr fa tete tampi sin zongin an kholh ve ko lo? Tuzan cu technology chan a si, ngunkhuai kholh hna hi duh ahcun fawi tein tuah khawh a si.

Palinak cu, shopping mall saknak nih khuapi puitling a sinak a langhter, tihi a si. Hihi hngakchia bia bantuk a lo. Shopping mall nakin thingkung tampi cinnak in kan khua hi thawhter uhsihlaw a tha deuh hnga lo maw. Pu. Ral Hmung Certual ah shopping mall le hotel an sak pin ah tlanglei ah certual an sak chap rih ahcun Pu. Ral Hmung Certual thlang hrawng thingkung pawl cu sam dih a hau ding dirhmun a si.

Panganak ah, hi kong Pu. Ral Hmung Certual ah shopping mall lawng siloin hotel an sak chap lai, timi zeibantuk a miak dah a chuahpi rih hnga? Hotel Zone tha tein Hakha ah Chin Cozah nih a thim cang ko. A thim cang ko bu ah zeiruangah hika thengte ah hotel sakter an timh rih hna, timi hi ruahphu le kherhhlai phu zong a si.

A taktak ahcun shopping mall nih Hakha khuami caah a miaknak in sunghnak tam deuh a chuahpi deuh lai. Capitalism nih chawva lei tlukruannak a chuahter lem lo, timi hi a thangcho cangmi ram dihlak dengmang i sining le dirhmun nih a langhter.

Pu. Ral Hmung Certual Ah Shopping Mall Le Hotel Sak Ding Kong Ah Hmuhning Dangdang

A tanglei hmuhning pawl hi Hakha mino cheukhat nih tuahmi duhlonak langhternak minthut campaign tuah lio ah langhtermi minung pawl an si.

  1. Chawdawr Nganmi (Shopping Mall) cu a um ciami Pu. Ral Hmung Certual thengte ah siloin hmun dangdang ah sak khawh a si, Hakha khualeng deuh Sipin area chungah Shopping Mall caah hmun an zoh deuh awk asi.
  2. Hika hmun ah shopping mall le hotel sak a si ahcun hika hmun ah a ummi thingkung pawl zong sah dih an hau lai. Ni Tha Bor nih “Thli a kan thianh piakmi thingkung kan hau dih pinah construction ruangah thli a thur dih lai, mah thli a dawp te ding hi kanmah kan si thiam,” tiah a ruah caah hi Pu. Ral Hmung Certual ah shopping mall le hotel ding timhtuahnak cungah a lungtling lonak a langhter ve.
  3. Hi kong he pehtlai in Dr. Biak Cung Lian nih“Lentecelh hi ngandamnak pakhat a si, cucaah mino caah certual tampi kan ngei rih a herh, kan ngei mi a tlawm tuk rih. A um cia remh le chap siloin hibantuk in Sipin nih timhtuahnak an ngeih mi cungah ka lung a tling lo tuk,” tiah a chim.
  4. Pu. Ral Hmung Certual cu Hakha khua lai ah a ummi, zapi hrawmmi certual pakhat a si lawng siloin zapi caah chuah-luh a fawinak hmun pakhat a si i sianghngakchia le mino caah lentecelhnak hmun dawh le hmun rem a si. Cucaah Salai Van Cung Lian nih “hibantuk in kan certual ah shopping mall an sak hnik mi nih hin kan pale nih zeitluk dah sianghngakchia le mino hna caah saduhthahnak an ngeih asiloah an ngeih lo, timi a langhter,” tiah a hmuhning a langhter.
  5. Chin Ramkulh Sipin Director hlun Pu Thla Hre nih “Sipin riantuan ning ahcun a um ciami, a lawngmi, minung tlonlennak ah a tthami cerhmun/pangpar dum tibantuk hrawh kha a phung a si loh…keimah pumpak hmuhning ah cun Ral Hmung certual remh i Shopping Mall sak ding ahcun ka lungtling lo,”  tiah The Chin Journal nih interview an tuah lio ah a chim.
  6. Salai Sang Hnin Lian zong nih “nai hrawng ah Thawngpang a lengmi cu Hakha Khuathar Pu Ral Hmung Certual ah Shopping Mall (Chawdawr Nganmi) an sak lai ti a si. Hi thawngpang hun theih cu lung a nuam lo ngai,” tiah The Chinland Post ah tarmi a capar ah a hmuhning a langhter ve.

About The Author

Na ruahning rak langhter ve.. (Leave a comment)

%d bloggers like this: