May 19, 2024

ICC Refugee Consultation le Chin Refugee Kong Boruak

0

Chin Refugee Consultation Meeting ah a phanmi cheukhat Photo: Ram Tinthei Fb

UN Ralram Zung UNHCR nih June 13, 2018 ni biathanh in “Chin Refugee hna Zohkhenhnak Donghterding”  kong thawng a hun thanh tikah ramleng Chin ralzam lawng silo in vawlei cung ramkip um Chinmi lungretheih in um cio a si. Cucu UNHCR biathanh cu “Chin miphun cu nan ram a that cang caah nan tlung kho cang, 2018 August 1 thokin nan ralzaam sinak donghter hram kan thok lai i 2019 Dec 31 ah donghter dih si lai, January 1, 2020 cun nan kirkho cang ti a si.

Cu thawngthanhnak cu letter dingin Malaysia ummi Chin refugees tawlreltu zatlangbu vialte funnak Independent Chin Communities (ICC) upa pawl hna nih ramchung ramleng ruahnak an hal i June 20 le June 21 biatak tein meeting tuah, cu biachahning in Chin Refugee (500) leng nih June 29, 2018 UNHCR Malaysia zungah “Chin mi caah na biachahnak kan zohpiak than, thleidan ngol, kan covo, kan humhimnak zohkhenh le upat” tiin duhlonak langhter a si i UNHCR Malaysia palai Richard Towle zong nih ICC upa hna ton biaruahnak a ngeih hna. Cu ahcun UNHCR palai Richard Towle nih a biapi in a lehmi hna cu Chin Refugee hna nan sining dikthlir cathluan kan pe colh u, ramthumnak a phanmi nih nan cozah nawl hna seh, nan report a phan ve cang mi Australia le US Tanzung ah Humanitarian Visa sok khawh a si nain nawl rih hna u a ti hna tiah theih a si.

Chin Political Parties Statement on UNHCR

Hi kong he pehtlai in July 24, 2018 ah Chin Political Parties phu (6) zong nih UNHCR nih Chin ram ah hlathlainak an tuah an theihballonak, Kawlram remhdaihnak ning in a him rihlonak le Paletwa pengah kahdohnak a faktuk rih caah UNHCR biathanh letthan dingin forhfialnak biathanh zong an chuah.

India le Malaysia Chin Ralzam minung 40,000 leng zohkhenhnak donghter dingin UNHCR nih biakhiahnak na tuahmi hi a rannak in zoh tthan i let dingin Chin Human Rights Organization (CHRO), Chin Refugess Committee (CRC Delhi), Independent Chin Communities (ICC Malaysia), The South Asia Human Rights Documentation Centre(SEHRDC) le the South Asia Forum for Human Rights (SAHRF) nih August 3 ah buarnak biathanh an chuah. Cu nihcun Chin ralzam pawl caah a him rihlonak le tazacuai in thongthlak khawh peng kan si rihnak kong hna tampi a langhter.

Hi kong he pehtlai in Australia Chin Community(ACC) hruainak in August 11, 2018 ah 1. Australia Chin community, Eastern Melbourne Inc ( ACC EM), 2. Melbourne Mizo Association (MMA) 3. Victoria Chin Association ( VCA), 4 Chin community in Victoria ( CCV ), 5. ZO community le 6. Western Melbourne Chin Christian Fellowship (WMCCF)  hna zong ton biaruahnak an ngei i Chin Miphun Ralzam hartongmi hna caah a herhning le kan si khawhning poah in khuakhan lairelnak ngeih ding ah timhlamhnak ngeih cuahmah lio a si. Australia Cozah sin ah a herhning in chimrel an izuam a si tikah Kawlram ah a deu in chungkhar cazin (innthawngsuh cazin), chuahnak certificate, palek theihpinak , hmahpuntin cah le tuah bak lo dingin an aupi cuahmah tiah theih a si.

Chin Human Rights Organization, Delhi zung zong nih biatak tein Chin miphun kan nuhrin covo buar arak sinak kong le tulio kan dirhmun kong he pehtlaih in report an tuah, August 2 Thawngzamhnak (Press Conference) an tuah i UNHCR sin Report a pek ve.

Hi kong he pehtlai in Independent Chin Communities (ICC)  chungtel a simi phu(5) hna Malaysia hrambunh Alliance of Chin Refugees (ACR), Chin Refugee Committee (CRC), Dai Refugee Community (DRC), Falam Refugee Organization (FRO) le Zomi Association in Malaysia (ZAM)  nih UNHCR Biachahnak lehrulh khawh dingin Aug 8-10, 2018 tiang rawlulh thlacamnak tinak in cawlcanghnak siseh, August 13-15, 2018 tiang Malaysia ram khualip Kuala Lumpur ah Chin Refugee Consultation meeting tuah ding timtuah a si.

CHRO, CRC, ICC le a dangdang Statement

ICC nih tawlrelmi Chin Refugee Consultation Meeting, August 13-15, 2018 kong he pehtlai in Alliance of Chin Refugee ah Coordinator le ICC tonnak ah Point Recorder tuanmi Jame Bawi Thang Bik nih “tutan UNHCR biachahnak hi UNHCR Headquarter lei chuahmi a si lo. Malaysia UNHCR aiawh palai Richard Towle nih a tuahmi decision sawhsawh a si. Kawlram a tha cang tiah kan chim len zongah minung covo a ngeilomi refugee kan si peng, raldohnak a um lo zongah covo namnehmi miphun an si peng. Cucu UN Palai nih an ruat kholo i ralzam nan silo an kan ti.  Cucu bialehthan aherh tikah fehternak (proof & fact) a herh tikah Malaysia um hruaitu lawng ngah tilo in ruahnak kakip a chuah kho dingmi ramkip Chin hruaitu hna sawm in kan tuah hi a si” tiah The Chinland Post ah a chim.

“Hi biaruahnak nihhin NGOs lei riantuan tampi nih an kan dirhpi lengah Malaysia um Chin refugees tampi nih ramkhel lei le vawlei lei thilsining tampi a kan fianhter lai ti ruahchannak kan ngei. Tu lio cu keimah tel in minung 98% nihhin cun kir an duh lo tiah ka ruat ko. Cucaah a himlomi Malaysia ah Parliament lei zong nih UNHCR status, kan himnak(security), tlaihkhih(detention), ngandamnak, riantuannak le fimcawnnak kongah kan dirpi hna seh tiah biachim kan izuam cuahmah lio a si” tiah a biapeh ah a chim.

Tutan Malaysia ICC tawlrelnak in tonnak ahhin Biachimtu ah bochanmi minung (14) sawm an si. 1. Salai Saw Mya (Representative From Myanmar 1st Secretary, CPP), 2. Salai Aung Ling (Representative From Myanmar Secretary, CLD), 3. Salai Aung Min (Representative From Myanmar Secretary, NCA-EAOs Office) 4. Salai Isaac Khen (Representative From Myanmar) 5. Ram Tinthei (Representative From Australia) 6. Tial Hnem (Representative From Australia) 7. Salai Elaisa Vahnie (Representative From BACI) 8. Pu Lian Uk (Representative From USA) 9. Pu Do Khan Khup (Representative From USA) 10. Sang Hnin Lian (CHRO) 11. Michael (CHRO) 12. Bawi Lian Mang (CNF/CHRO) 13.Victor Biak Lian (Canada) 14. Amy (Fortify Rights). Hi ICC consultation tuahnak ah aho paoh kai khawh silo in ICC chungtel hruaitu le bochanmi biaknak lei pastor MCCU in hruaitu (6), ACR in pastor 1, CRC in pastor1, FRO in pastor 1, ZAM in pastor 1 le DAI in pastor 1 lawng kai khawh a si lai tiah theih a si.

 

Chin Refugee Kong He UNHCR Naihniam Cheukhat Facebook & Online Sin

Ram Tinthei (Australia) “Mi cheukhat cu Chin ralzam ramchung kirnak rumro an khan lai. Kawlram Cozah le International ah fund an hal lai i, Chin ralzam min zuar in phaisa a kawlmi an tawr te lai. Mipi sinah a phanmi nakin anmah miaknak cu a let in a tam te lai. Mah cucu thleidan thiamlo ahcun, Chin Ralzam pawl cu business tuahnak ah an in hman te hna lai. Hodah miphun dawtnak le zawhruahnak taktak in a dir timi le NGO fund hmuhnak, phaisa kawlnak ah a cawlcang timi hmuh fian ngai a hau. Fimkhur ngaiin khua tuaktan lo ahcun, “surcheh thiamlo mah lu khuh” timi phungtluk kha kan phan sual ko hnga.” tiah July 31 nih ah a Facebook ah a langhter.

ICC: Chin Refugee Consultation Meeting

Sang Hre (Australia) UNHCR cu United Nations pi i ralzam lei ah agency pakhat a si i a mah nih ralzam kong ah bia a khiah mi kha UN pi nih cohlan a si ko. UNHCR riantuan ning cu fields (Malaysia le India tbk) a cang mi poah khi staff riantuantu nih an tawlrel i zarhkhat voikkhat silo zarhnih voikhat tbk in an senior officers pawl sin ah report an pek theo. Mah report pek mi kha field zung a umnak lutlai country representative sin ah review zohter nak an ap i mah hnu ah submission a tuah ter hna. Nain, UNHCR operations cu 2017 in technology thar an hman cang i resettlement hna khi cu direct reporting tuah in system kan hmang cang an ti. Atawinak cu resettlement data hna khi cu direct in Geneva ah report an tuah colh. Malaysia le India a um mi counry representative khi zung umnak cozah le civil society he pehtleihnak khi tam deuh tuanvo a lak. Malaysia le India bantuk zung umnak ahcun senior resettlement officer khi ramthumnak kal ding ah tuanvo lian ngai a ngei. Thongtla chuahnak ahcun senior protection officer khi nawlngei ngai mi a si. Biakhiahnak a pi cal taktak lawngah country representative ai tal. Mah nih a tuah kho lo mi cu Geneva a thu mi Bureau (Senior Desk Bureau) pawl sin ah report an pek. An phisin khawh ti lo mi khi Assistant commissioner sin ah report pek hnu ah final lawng lawng khi commissioner sin ah a phan. Commissioner zung tiang phak hi a har bak mi a si.. Tutan UNHCR Report hi Chin ramkulh le Sagaing ramthen minung 700 kan tonmi result a si anti. Cucaah Ramthumnak um Chinmi, Malaysia le India um Refugee community pawl lungrual tein riantuan ti le thazang chuahcaan a si. Kan MP hna, NGOs, Political parties pawl, kan dirhmun konglam tling tein ngeih ding le caan karlak kir a duhmi le kir cangmi pawl biachim holhrel le tlunnak kham ding, kan kirko she kan ti ahcun UNHCR nih kirnak pekmi he IOM fuh in tuanvo lakter ding, kan kir ngamlo kan ti lio kan kirnak hmanthlak hna facebook kan post tikah UNHCR hna nih an kan zumh tilo I ralrin ahaunak le kan aw aa khat ahcun let le let lo kong cu UNHCR nih zohthannak aa ngei khawhkonak hna a ruahnak a chim. Cucaah ka tinhmi cu 1. UNCHR le Chin ralzam hruaitu siseh, pumpak siseh tha tein ton biaruahnak ngei ding. Public consultation lam on ding. 2. UNHCR nih Chin ram cozah le Chin political parties pawl bia ruah than ding. Zei tin dah Chin parties pawl nih Chin ram le deihnak hi an hmuh ning tbk zoh ti ding. 3. Mah hnu ah an biakhiah mi zoh than ding” tiah Sang Hre nih August 11 ah a facebook a langhter.  “ Zei tluk in thil tha kan tuah cuah mah lio zong ah ralzam pumpak nan colhcanghnak hi a bia pi taktak. Ramchung i kir le kal hi cu zangfahnak in rak i sum hram ko uh. Ralzam in an kan cohlan khawh ti lonak ah “FACT” a lian bik pakhat ah an ruah mi a si. Minung dang ka kir ngam lo ti i a kir cia mi duh tawk in a thur dir mi an hmuh ko hna ahcun kan chim mi zumh hi an i harh tuk hringhran cang. Cun, vawilei cungah Chin ralzam ca’h a ka chim piak tu a um tuk ti lo. Chin miphun cu kan mah zia tha lo ruangah caan zei maw a kan bomh hnu cun sau pi bomh an kan duh ti hna lo. Mah hi kan poi tuknak pakhat cu a si.” Tial theih awk tha in a langhter chih.

Zo Tum Hmung nih UNHCR biachahnak an ruahthan ahauhnak cu “21st Century Panglong Conference –Union Peace Conference ah ceih te dingmi Agenda chungah IDPs/Refugees kong aa tel. Hi IDPs/Refugees kong hi Social Sector timi chungah a um. 21st Century Panglong Conference pi nih a ceih te lai i hnatlaknak a tuah te lai. Cu hnatlaknak a um hlan chung cu kirtthannak (repatriation) timi hi UNHCR nih a ruah ding a si hrimhrim lo. Cucaah UNHCR upa hna ton tikah siseh ralzaam kong abawmtu le atuaktanmi hna nih Nationwide Ceasefire Agreement (NCA) kong le 21st Century Panglong Conference hi ttha tein an theih khawh dingin chimh an hau. An theih fiang lo caah a si lai, 19 June ah ca an chuahmi hi. Nai ah Washington, DC i UNHCR upa hna le U.S. acozah (State Department) ka ton tik hna ah UNHCR nih an ca chuahmi hi an ruah tthan a hau ka ti. NCA kong le 21st Century Panglong Conference kong ka chimh hna. Aw, a si maw, an ka ti. UNHCR i Malaysia le UNHCR India lawng chimh a za lai lo. Hqrs. Geneva tiang chimh an hau lai. Zeicahtiah hi bantuk bia pipa hi cu Malaysia UNHCR le India UNHCR lawnglawng nih chah khawh dingmi bia a si lo. Hi zong hi Chin communities nih ruahchih a hau rua ka ti. Nolh tthan ka duhmi cu UNHCR nih Malaysia le India i Chin raalzam kongah 19 June 2018 ah ca an chuahmi hi an ruah tthan a hau, ti hi a si. 21st Century Panglong Conference biachahnak hngah a hau. Hi hi kan dirhmun cio a si ding ka duh ngaingai” tiah August 11, 2018 a facebook ah a langhter ve.

Chin World: Hi kong he pehtlai in UNHCR biachahningin a rak kir hngadingmi caah hmunhma pek ding kan tawlrelpiak hna lai tiah Chin Ramkulh Sipin Vuanci Minister U Soe Thet nih August 8, 2018  chuak Chin World ah a chim.

Chin Express: Malaysia UNHCR Zung on ka in nihin ni tiang 157, 580 hi UNHCR card pek a si i mah chung ahcun Chinmi 31,150 an itel rih. UNHCR nih Chin Refugee sin hmuhmi report cu US, Australia, Canada, Japan ah kuat a si nain Australia le US bel ahcun Humanitarian Visa cu Tanzungah sok khawh peng a si rih ko tiah theih asi.  “ 2013 ahkhan Chinmi 23,000 bak UN card kan in pek hna. Ram thumnak kal kong he pehtlai in, kum 2014 ah min aa khatmi (fraud case) kong a hung  um. 6,000 hrawng bak hrokhrawl case (fraud case) nan um. Mah ruang ahcun US nih UNHCR rianttuannak kha a ningpi in a zumh ti lonak kong fak taktak in a kan sik. Australia zong nih, UNHCR nih felfai tein UN card nan pe hna lo tiin a kan sik ve. Phun dangin chim ahcun, mah ram pawl hrim nihhin ralzaam lak kha anmah tein an i sum cang” tiah UNHCR Richard nih ICC upa hna sin bialehnak cu June 29 chuak The Chin Express nih a tial.

Chin upa (ICC) pawl nih ruahnak cheuhmi hna;

  1. Chin ralzaam pawl hitin hlawt loin Myanmar cozah kan tonpiak
  2. Kirnak caah zeihmanh Myanmar rammi sinak tehte a ngei lomi pawl khuakhan piak hna
  3. Chungkhar milu a tammi pawl usa pek in khuakhan piak hna
  4. Malaysia cozah le Chin ralzaam pawl pehtlaihnak kan tuahpiak
  5. Chin Ralzaam Bu zung pawl a dir khawh rihnak hnga a herhmi kan bawm rih

UNHCR lei nih ruahnak cheuhmi;

  1. UNHCR Malaysia hi sual phawt loin rianttuan tti usih
  2. Kap 2 i bawm in kan tuah khawhmi paoh tuah tti usih
  3. Chin Ralzaam Bu pawl zong nih US, Australia, tbk. Tanzung pawl hi ca kua hna uh
  4. Chin Ralzaam Bu nih nan zohkhenhmi hna hi ralzaam an si/lo chek uh
  5. Atu thokin cun UNHCR nih ralzaam a si taktakmi lawng a zohkhenh cang hna lai. Cucaah, Chin Ralzaam Bu pawl zong nih UNHCR a kal ningin asiloah nan minung hna kha ralzaam an si/lo thleidang hna ulaw an hmailei caah biakhiahpiak hna uh

 

Note: The Chinland Post Hmuhning silo in Chin Refugee kongah a cang cuahmahmi Cawlcanghnak le riantuantu pawl nih an hmuhning kha zapi theih ve dingin siaherhnak he hun langhtermi a si.

 

About The Author

Na ruahning rak langhter ve.. (Leave a comment)

%d bloggers like this: