Mino Le Ramkhel; SALAI FIDI LIAN

0

Kawlram a hun i thlen ciahmah bantuk in ram thlennak le thanchonak ah mino, nubu, ramkhel Party le zatlang bu dirhmun hna a hun biapi chim lengmang. A ruang cu thlennak a tuahtu cozah nih a dikmi thlennak an tuah khawh nak ding ah mizapi thazaang a hau. Ruahnak a hau. Mipi bu asiloah zatlang bu kan thawn a herh hringhran. Cozah tha, cozah thawn, thlennak dik taktak cu mizapi kut ah a ummi a si. Rammi kan thawnnak le fimnak nih thlennak lam a tluanter ding khi a si.

Zauk phung ah mizapi hi ramkhel, sipuazi, thanchoning thlennak ah i tel khawhnak hmun a hun um vima. A bik in mino nih ram thlennak ah i tel khawhnak lam zong a hung kai chinchin. Mino cu a bik in a zalongmi, chungkhar a ser rih lomi, fimcawnnak a tuah liomi kan si tikah a bu in riantuan khawhnak lam le cawlcangh khawhnak lam hi tam deuh kan ngei. Cu kan ngeihmi caan cu mino hna nih dikte le hmante in kan hmang thiam a herh ngaingai tiah ka ruah. Cucaah mino hna nih ramkhel ah ram thlen-nak ah zeitin dah kan i tel awk a si timi tlawmpalte in vun tial ka duh.

Ramkhel thiamsang Mc. Henry nih a chimmi cu, “Pawcawmnak caah ruah in ramkhel a tuahtu cu zeitik hmanh in zumhthlak an si kho lo, thil dik an tuah (an yu-ta) kho lo’ a ti. Boyoke Aung San zong nih, “ramkhel ka tuah lai na ti ahcun rawltam ti hal zong ka in khawh lai,’ timi lungput naa nunpi a hau a ti ve. A taktak ah miphun rian kan timi hi pumpek rian a si i aho minung hmanh miphun rian in a luatding kan si lo tiah ka ruah.

Mino nih ramkhel hi hmailei kan dirhmun le khuasak tuntuknak he aa pehtlai tiah kan hmuhthiam a herh. Ramkhel kan tuah timi hi chan a tlaimi in kan hmuhding a si lo. Ramkhel cu kan duh zong duh lo zong ah aho minung paoh he aa pehtlaimi a si. Ramkhel kong ka ruat zuam lo tiah a titu cu keimah ka hmailei kong biachah kan duh lo. Khua ruah ka zuam lo a timi an si tiah Daw Aung San Suu Kyi nih a chim bal.

A ngaingai te ti ahcun kan ram thanchonak ding ah ramkhel kong kan hngalh, kan i fian a herh. Kan covo kan ngah dih khawh nakding ah a lam kan kawl thiam a herh. Ramkhel kong kan hngalhnak, kan fimnak le kan thiamnak khaptawk lawng hi kan thangcho lai. Kunya tuah thiam nih a thiam zat in tangka a hmuh lai. Sipuazi thiam nih a thiam zat in a hmuh lai. Cu bantuk in kan ram le miphun cu kanmah rammi nih kan hngalh zat, kan tuanzat, kan thiam zat he aa tluk lawng in a thangcho ve lai.

Chinmi hmailei thanchonak mitthlam zong cu bantuk a si ve. Mino hna nih zeitluk dih dah ram caah kan i pe, kan tuan, kan fimthiam timi nih lai a rel te lai. Ramkhel cawngcanghnak kan ti tikah ram chung ah a ummi miphun dihlak caah a herhmi cawlcanghnak khi chim duhmi a si. Cu bantuk cawlcanghnak ah phun hnih kan then a si. Rammi dihlak aa telmi (National Politics) le a bu in aa telmi (Party Politics) cawlcanghnak a si. Tahchunhnak ah Kawlram ralkap nih Chinmi duh paoh in an kan namnetnak le uknak ruang ah CNF nih hriamtlai in Chinmi zalonnak caah an dohthlenmi cu rammi dihlak cawlcanghnak kan ti khawh. Kan Khrihfa vailamtung ruang ah Rangoon, Hakha tbk ah cawlcanghnak cu rammi a ai-awh caah miphun kong cawlcanghnak a si. Amah belte Thantlang zu ral dohnak cawlcanghnak, khuate pakhat nih lam kong ah cawlcanghnak tbk cu mah le pengtlang, sining duhnak ruang a si caah a bu cawlcanghnak (Party Politics) kan ti lai.

Cu ve bantuk in ram a hung i thlen i zauk (democracy) phung kan hman tikah ramkhel bu tampi an hung chuak. Ramkhel Party kan ti zong ah cheukhat cu miphun caah le rammi caah a dirmi le a tangmi an um ko lai. Asinain ramkhel Party a sining le a dirhmun nganbik cu thimnak ah teinak hmuh le cozah tlaih hi a sang bik a si ko. A zungzal hi rammi dihlak le ram pumpi huap in a cawlcanghnak a tuahmi (National Politics) kan ti kho zungzal hna lai lo.

Miphun le rammi dihlak caah cawlcangh riantuannak (National Politics) le ramkhel bu cawlcanghnak (Party Politics) cawlcanghnak ah mino nih zei dirhmun ah kan um lai ti hi ruah ngai a hau.

Kawl catialthiam Tukha Aung nih ‘Siangakchia le  Ramkhel’ tlangtar tang ah hitin a tial;
“Rammi, ram thatnak ah siangakchia cawlcanghnak — siangakchia hrambunh in zalonnak caah riantuannak, siangakchia bu hna, lothlo thing phor riantuantu bu hna, phungki le biaknak bu, cozah riantuantu hna le tlangcungmi i bawm in mi kuttang in kan luatnak caah siseh, hramhram uktu sin in kan cawlcanghnak ah miphun cawlcanghnak (national politics) a si. Atu ah ramkhel thazaang (power) duh ruang ah, thimfung i cuh duh ruang ah ramkhel Party bu ah luh hi miphun cawlcanghnak a si lo. Ramkhel Party cawlcanghnak a si,” tiah a ti.

Catial thiam Henrry nih cun “Youth and Politics” timi tang ah nihin a hmuhning a tial ve than;
“Kan ram kong ah ramkheltu sin ah kan ap dih kho lo. Kan sipuazi zong University i Professor sin ah le sipuazi thiam sin ah kan ap dih kho lo,” a ti.

Catialthiam R.B.Haye nih cun “Ram le miphun khimte in a chiah khotu cu ramkhel bu an si. A ruang cu miphun caah zei rian kan tuan lai, zeidah kan tuah lai ti an hngalh. Anmah sin ah ram le miphun kong a dihlak in kan ap hna hi kan ram le miphun khimte in chiah a si ve ko,” a ti ve.

Fimthiam hna zong nih ramkhel kong ah an hmuhning, an ruahning aa dang cio. Mino hna zong nih kan hmuhning le kan dirhmun aa dang cio lai. A biapimi cu mino kanmah cio nih kan ram thatnak caah zei dirhmun in dah kan um lai ti hi kan i khiak ding a biapi.

Ramkhel Party kan ti zong ah phiat-lam in a kalmi an um bantuk in miphun dawtnak he a kalmi an um. Mino tampi nih ramkhel party hi an hrial tawn hna. A ruang cu phiat-lam ramkhel party hruaitu nih mino hna cu nawl (power) an ngeih khawhnak ah phunglo in an hman tawn hna caah a si. Cu hna nih mino cu kan fak hna ahcun an thi a lin lai ti an hngalh. Mino lung thi-angnak kha an buar.

Mino hna hi lung a thiangmi kan si. A lungthiangmi nih cun a hmanmi lam kan zulh awk a si. Mi nih rawi khawhmi, hlen khawhmi dirhmun ah kan dir lo a hau. Hlan tuanbia ah mifim tampi nih zeitin dah ram kan hruai, miphun an luatpi hna timi (Analytical Thinking) kan ngeih a hau. Asinain cu hlan lio ruahnak nih kan chilh ahcun tuchan dirhmun ah khur kan kheng kho men hnga lo.

A biapimi cu hnulei caan thil sining zoh in mahte in hmuhning, ruahnak (Creative Thinking) in atu chan he aa thlakning (Flexible Thinking) in hmai kan fong a herh. Cuti kan kal khawh lawng ah a hmanmi lam, miphun caah san a tlaimi mino kan si kho lai.
Mahte in khuatuak khawhnak (Creative Thinking) he miphun le ram caah, chungkhar caah rian a tuanmi le aa teltummi mino sinak lawng nih kan ramkhel thatnak, miphun thanchonak hi a thlen khawh lai.

Chin Digest- Vol.1, No.1, 2015 May.

About The Author

Na ruahning rak langhter ve.. (Leave a comment)

%d bloggers like this: